حالات نفس

نفس انسانی حالات و شئون مختلفی دارد:

1- نفس امّاره

نفس امّاره یا هوا و هوس حاکی از میل حیوانی انسان است و همواره انسان را به سمت خواهشها و لذتهای مادی حتی ممنوعه سوق می دهد. قرآن کریم از زبان حضرت یوسف ع می فرماید: وَمَا أُبَرِّئُ نَفْسِي ۚ إِنَّ النَّفْسَ لَأَمَّارَةٌ بِالسُّوءِ إِلَّا مَا رَحِمَ رَبِّي ۚ إِنَّ رَبِّي غَفُورٌ رَحِيمٌ (یوسف/53) یعنی: من خويشتن را بى‌گناه نمى‌دانم، زيرا نفس، آدمى را به بدى فرمان مى‌دهد. مگر پروردگار من ببخشايد، زيرا پروردگار من آمرزنده و مهربان است.

2- نفس لوّامه

نفس لوّامه یا نفس سرزنشگر درون (که وجدان هم نامیده می شود)، پس از اینکه انسان مرتکب خطایی می شود، او را سرزنش می کند و به سمت توبه سوق می دهد. در حقیقت، نفس لوامه همواره با نفس اماره در ستیز است تا آن را رام کند و مطیع عقل و شرع نماید. قرآن کریم می فرماید:

وَلَا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ ﴿القیامه/۲﴾ یعنی: و سوگند به نفس لوامه (وجدان بيدار و ملامتگر )

3- نفس مطمئنه

يَا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ ﴿الفجر/۲۷﴾ یعنی: اى نفس مطمئنه

ارْجِعِي إِلَى رَبِّكِ رَاضِيَةً مَرْضِيَّةً ﴿۲۸﴾ خشنود و خداپسند به سوى پروردگارت بازگرد

فَادْخُلِي فِي عِبَادِي ﴿۲۹﴾ و در ميان بندگان من درآى

وَادْخُلِي جَنَّتِي ﴿۳۰﴾ و در بهشت من داخل شو

4- نفس مسوله

نفس مسوله یا نفس تزیین کننده، چهره پردازی می کند و زشتی ها را در نظر انسان، زیبا نشان می دهد و برعکس

(ادامه در نوبت بعدی از بیان حضرت آیه الله جوادی آملی تقدیم می شود)